Partnerperspectief

Kijken naar kanker

28 dec, 2015  

Zou jij naar een tentoonstelling over kanker willen gaan? Nee? Nou, ik ook niet. Dit is het verhaal van hoe Anna me erin luisde en ik daar achteraf gezien eigenlijk heel blij mee ben.

Het was weer Dutch Design Week en Anna en ik bezochten, net als vroeger, diverse locaties van het Eindhovense designfestival. Dat dat weer kón, stemde me vrolijk: door Anna’s ziekte was de afgelopen jaren de klad gekomen in onze traditie. Ons favoriete onderdeel is steevast de Graduation Show waarin studenten van de Design Academy hun afstudeerwerk etaleren. Je vóelt daar de energie van de jonge garde en dat levert vooral amusante luchtfietserij op maar hier en daar ook een geweldig concept. Voor mij staken er twee bovenuit.

Ik was onder de indruk van Terra Nova, een bordspel-annex-discussietool voor burgerschapsvorming. Hoewel het zich richt op basisschoolkinderen, hoef je je nieuwsapp maar te openen om te zien dat er méér mensen zijn die dat spelletje eens zouden moeten spelen. En dan was er een transparant mohair kussentje, voorzien van veelkleurige ledlampjes, dat zich ritmisch op en neer bewoog. Verbazingwekkend rustgevend. Kom op Philips, gooi ‘m op de markt! Alleen nog een kekke naam. Weet je wat? Je krijgt ‘m van me – Breathing Colors.

Stiekem

Anna wordt ook altijd een beetje verdrietig van de Graduation Show: het is een inkijkje in een pad dat ze, als alumnus van de Kunstacademie, óók had kunnen nemen. Zelf voelde ik me vooral dankbaar dat we dit weer samen konden ervaren. En hongerig, zo voelde ik me inmiddels ook. Gelukkig had Anna een idee. En een stiekem plannetje, zo bleek later.

Op de wandelroute van de Witte Dame naar ons Eindhovense nestje ligt namelijk het Temporary Arts Centre: een hangplek voor kunstenaars die willen (net)werken, optreden of exposeren. Ook is er een restaurant. De laatste keer dat ik er was, serveerde men er linksdraaiende vegan maaltijden voor studentvriendelijke prijzen, maar nu stonden er ook dure hamburgers op de kaart en waren er wél klanten. Dat restaurant was een integraal onderdeel van Anna’s plannetje: “Zullen we daar eten?”. Natuurlijk schat, doen we.

Het was zo druk dat we niet meteen aan tafel konden. Anna had daar al op gehoopt, en zette haar list in werking. Een vriend van de Kunstacademie, zo vertelde ze, had hier een expositie georganiseerd. Zelf was ze er al geweest, maar ze wilde er ook wel een keer met mij doorheen wandelen, terwijl we wachtten op een tafeltje. Natuurlijk schat, doen we.

En zo kwam het dat ik samen met mijn ongeneeslijk zieke vrouw, en zonder het te weten, een tentoonstelling over kanker bezocht.

Naïef

Toen ik erachter kwam waar we beland waren, vertelde Anna me dat de tentoonstelling kanker probeerde te visualiseren. Maar omdat voor mij – en vele anderen – de eerste associatie bij het woord kanker toch klinisch is, dacht ik bij het ‘visualiseren van kanker’ meteen aan de tientallen röntgenfoto’s en CT-scans die ik de afgelopen twee jaar te zien heb gekregen. En, in tegenstelling tot Anna, kon (en kan) ik daar maar moeilijk naar kijken. Daarnaast was ik eerlijk gezegd een beetje bang dat ik allerlei utopische ‘oplossingen’ van naïef-optimistische designstudenten voorgeschoteld zou krijgen. Het deed mijn humeur geen goed.

Gelukkig bleek het uitgangspunt niet medisch maar maatschappelijk van aard: de ongemakkelijke paradox dat vrijwel iedereen met kanker in aanraking komt, maar nagenoeg niemand erover wil leren of communiceren. In samenwerking met KWF Kankerbestrijding hadden studenten van Fontys Hogescholen ICT, Fontys Hogeschool voor de Kunsten en het Expertisecentrum Gezondheid en Technologie geprobeerd om kanker bespreekbaar te maken. Er stond nogal wat: ik bespreek hier alleen de drie installaties die mij het meest raakten.

Kermisklanten

Mijn oog viel meteen op de grijpmachine. De kermisklanten onder jullie kennen ze wel: gevuld met Chinese horloges van een kwartje of pluchen beesten van een drie jaar oude animatiefilm – prijzen die je er natuurlijk nooit uit krijgt. Maar deze grijper was gevuld met pillen. Duizenden, waarschijnlijk eerder tienduizenden. En zo felroze als de pillen waren, zo gitzwart was de achterliggende humor.

De pillengrijper bracht me onmiddellijk terug naar de schema’s die ik tijdens Anna’s maandenlange ziekenhuisopnames maakte om grip te krijgen op de vele tientallen pillen die ze elke dag op specifieke momenten en in bepaalde combinaties moest hebben. Naar de tot de rand met medicatie gevulde extra large Curverbak onder ons bed. Graai maar raak voor een knaak. Ik kon een cynische lach niet onderdrukken.

body1

Photo credit: Bram

Grotesk

En dan waren er de stoelen. Middenin de expositieruimte stonden ze, bevroren in de tijd, alsof een op het plafond gelegen stapel meubilair zich ineens realiseerde dat zwaartekracht eigenlijk andersom werkt. Het beeld was me meteen duidelijk, en ik vind het de meest treffende visualisatie van kanker die ik ooit gezien heb.

Kanker is in zijn essentie de onbeheerste vermenigvuldiging van cellen, en dankzij termen als ‘kwaadaardig’ zijn we gewend om er iets slechts in te zien. Maar zulke intentionaliteit ontbreekt natuurlijk: de cellen draaien slechts hun programma af. Een programma dat – onbedoeld – tot een grotesk resultaat leidt. Een absurde stapel. Net zoals de stoelen zijn de cellen niet kwaadaardig. Of goedaardig, trouwens. Ze zijn gewoon wat ze zijn. Kon ik dat ook maar.

body2

Photocredit: Bram

Kanariegeel

Het meest emotionele object was voor mij een vogelkooi met een kanarie erin. Ik hoefde de begeleidende tekst niet te lezen om de intentie te begrijpen. De uitzaaiing in Anna’s lever zorgde er begin dit jaar voor dat de bilirubineconcentratie in haar bloed levensgevaarlijk hoog was, waardoor ze maandenlang een gele huidskleur had. Kanariegeel, zeg maar.

Je kon niet naar Anna kijken zonder te zien hoe ziek ze was. Elke ochtend dacht ik te zien dat het wat minder was, althans totdat de vernietigende resultaten van de bloedtests weer binnenkwamen. Dat deed me zoveel verdriet dat ik vanzelf minder keek. Wat voor de maker van deze installatie blijkbaar een mooie herinnering is geworden, is dat voor mij duidelijk niet. Deze deed pijn.

body3

Photo credit: Bram

Struisvogelpolitiek

Voordat Anna ziek werd, zou ik nooit met haar naar deze tentoonstelling gegaan zijn. Een ver-van-mijn-bed-show, zou ik tegen Anna – en tegen mezelf – gezegd hebben. Maar het zou eigenlijk struisvogelpolitiek geweest zijn: niet kijken naar kanker, dan is het er niet. Samen kunst kijken moest voor mij een fijne, ontspannen beleving zijn, en om dat te verbinden met zoiets naars was ondenkbaar. En in onze huidige situatie wilde ik het eigenlijk óók niet. Omdat het te dichtbij komt. Omdat ik er every single moment of every single day al mee bezig ben. Dat had Anna goed ingeschat – vandaar haar misleiding.

Ik ben haar dankbaar, want ik had ál die ervaringen nodig. Het cynisme van de pillengrijper, de relativering van de stoelenstapel, en het verdriet van de kanariekooi. Ik wil niet langer wegkijken. Ik begrijp het nu. Anna wilde mijn ogen openen, zodat ik zonder angst in de hare kon kijken.

Bram Door:

, ,




25 Responses

  1. Vanessa schreef:

    Mooi en oprecht geschreven Bram. Fijn om dichtbij jullie te zijn.

  2. Brechtje schreef:

    Lieve Bram,
    Ook jij verwoord het mooier dan wie ook kan.
    Het raakt… Omdat jullie het beeldend maken. Zo mooi, zo eigen.
    Je doel in deze is al bereikt… 😘

  3. hanne schreef:

    Veel liefs

  4. Marloes schreef:

    Prachtig! Mooi om ook jouw kijk op jullie ervaringen te mogen lezen. X

  5. Rolf schreef:

    Wow! Indrukwekkend, Bram! Uitstekend verhaal.

  6. Anneke schreef:

    Heel mooi geschreven, Bram! Ontroerend en indrukwekkend.

    Liefs, Anneke

  7. Ria Hermes schreef:

    Ja kanker heb je samen. Respect hoe je er mee omgaat.

  8. Jarmilla schreef:

    Mooi geschreven, zeg!

  9. Hanneke schreef:

    Mooi en ontroerend! Klinkt ook als even hele bijzondere en tremendous tentoonstelling!

  10. -x- Bijke schreef:

    Goh Bram, goed om te lezen en je te realiseren wat voor een impact de ziekte en de ervaringen daarom heen op jou als partner heeft. Pakkend hoe je dat over brengt op ons. De wat- verder- af- staanden, maar niet minder geïnteresseerden….

  11. Janneke Vredeveld schreef:

    Bram en Anna, ik ken jullie niet persoonlijk, maar ben zo dankbaar voor jullie blogs. Voor mij maken jullie leven met kanker vanuit een menselijk (en niet-medisch oogpunt) meer (be) grijpbaar. Een kijkje in jullie leven waar heel veel mensen heel veel van kunnen leren denk ik.
    Liefs Janneke

  12. Marjolein schreef:

    … dan lees ik je stuk, Bram, en dan wil ik het eerlijk gezegd liever niet gelezen hebben – maar dan ben ik toch blij dat ik het gelezen heb.
    Meer woorden willen er nu niet komen.
    Liefs, Marjolein

  13. Manon Sprengers-Verschuuren schreef:

    Erg mooi geschreven❤️
    Dikke kus😘

  14. ineke schreef:

    Twee heel lieve mensen leef met de dag en geniet waar je kunt maar dat doen jullie lieve groeten

  15. Jos schreef:

    He Bram, mooi geschreven stuk en Anna wat een mooie en indrukwekkende website/blog. Heel erg trots op jullie!

  16. Keyentrekker Kees schreef:

    Nuchter en emotioneel tegelijk, Bram hoe doe je het? Anna en jij, veel sterkte toegewenst!

  17. Krista schreef:

    Bram en Anna, bedankt voor jullie bijzondere ervaringen en kijk op en schrijven over die nare ziekte kanker. Prachtig en naar tegelijk.

  18. Hans schreef:

    Dank je wel Bram !

  19. Marieke schreef:

    Hoe je groeit en kijkt… mooi en triest tegelijk. Grote bewondering voor hoe jullie kunnen delen, met elkaar en met andere. Bedankt Bram en Anna.

  20. Marisa schreef:

    Altijd gedacht, nooit gevraagd, nu gelezen! Dank, X voor jullie

  21. joost schreef:

    Hoi, Bram,
    levenskunstenaar. Prachtige foto’s, mooie beelden-in-woorden, helder inzicht.In eigenheid de ander ontmoeten. De tekst van “In Your Eyes” kwam in me op en krijgt een nieuwe betekenis.
    Dank, ik wens jou en jullie een fijne tijd.

  22. Marielle schreef:

    Heel mooi verwoord, fijn dat Anna zo stiekem kan zijn. Heftige tentoonstelling maar zeer verhelderend als ik het zo lees. Knap van jullie!

  23. Bram Tuns schreef:

    Hallo Bram

    Het doet me goed om te lezen dat de expo jouw op deze manier heeft geraakt. Ons doel was om kanker bespreekbaar te maken en de ziekte van verschillende kanten te belichten. Het is wat het is en een oplossing hebben we helaas niet. Laten we het er iig over hebben.

    Grt.Bram (de vriend van de kunstacademie)

  24. marieke schreef:

    Prachtig pijnlijk Bram.
    Liefs Marieke

Laat een reactie achter aan -x- Bijke Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.